SAÜ Öğretim Üyeleri 1. Dünya Savaşı Sempozyumu’nda

12-15 Kasım 2014 tarihleri arasında Antalya'da Akdeniz Üniversitesi ve Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi tarafından ortaklaşa düzenlenen "Savaşan Devletlerin Tarihçilerinin Gözüyle 100. Yılında I. Dünya Savaşı Uluslararası Sempozyum"una Sakarya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim üyelerinden Yrd.Doç.Dr. Mustafa SARI, Yrd.Doç.Dr. Zeynep İSKEFİYELİ ve Yrd.Doç.Dr. Serkan YAZICI katıldı.

Yrd. Doç Dr. Mustafa Sarı, sempozyumda “Kafkas Heyeti’nin İstanbul Seyahati ve Kafkas Cephesi'ne Etkisi”konusunda konuşma yaparken, Sarı şunları söyledi:

“1914 yılı Kasım ayı başlarında Osmanlı Devleti ve Rusya arasında Kafkasya Cephesi'nde savaş başladı ve ilerleyen yıllarda Rus orduları neredeyse Anadolu'nun doğu kısmının tamamını işgal etti. Osmanlı Devleti aleyhine gelişen bu durum 1917 Mart ayında meydana gelen Rus ihtilali ile son buldu ve bu tarihten itibaren Kafkas Cephesi'nde gayr-i resmî bir mütareke durumuna girildi. Kasım 1917'de Bolşeviklerin iktidara gelmesinden sonra imzalanan Brest-Litovsk ve Erzincan mütarekeleri ile Kafkas cephesindeki Rus birlikleri çekilmeye başladılar ve silah, mühimmat ve malzemelerini Ermeni ve Gürcülere verdiler. Böylece kendi milli ordularını kurmaya başlayan Ermeni ve Gürcüler, Rusya'nın tahliye ettiği yerleri ele geçirmek için sadece Doğu Anadolu'da değil bütün Kafkasya sathında harekete geçtiler.

Ermeni ve Gürcülerin baskısı altında bulunan bölgelerdeki Müslümanların dayanacakları tek nokta ise Osmanlı Devleti'ydi. Bu nedenle aralarında Azerbaycanlı lider Naki Keykurun Şeyhzamanlı ile Ahıskalı Müslüman liderlerden Ömer Faik Numanzâde'nin de bulunduğu Kafkasya'dan bir heyet, Osmanlı Devleti'nden askerî ve siyasî yardım talebinde bulunmak için Şubat-Mart 1918 tarihlerinde İstanbul'a bir seyahat düzenledi.

Kafkas heyetinin Osmanlı yetkilileri ile bir takım görüşmeleri neticesinde, 12 Şubat 1918 tarihinde Kafkas cephesinde başlayan Türk ileri harekâtının Kafkasya'da Müslümanların yaşadığı bütün bölgeleri kapsamasına karar verildi. Azerbaycan'a yardım etmek için kurulan Kafkas İslam Ordusu'nun temelleri de bu seyahat sırasında atıldı. Bu seyahat ile alınan kararlar sonucunda Türk birlikleri sadece Rusların işgal ettiği Anadolu topraklarını değil Elviye-i Selâse ve Ahıska-Ahılkelek gibi 1914 sınırı ötesindeki toprakları ele geçirdiği gibi Azerbaycan, hatta Dağıstan'a girdi.     

Bu bildiride Kafkas heyetinin İstanbul'a düzenlediği seyahat ve bu seyahatin cepheye etkileri, Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Türk ve yabancı basın, o dönemde yaşayan insanların hatıratları ve ikinci el kaynaklar ele alınarak incelenecektir.”

Yrd.Doç. Dr. Zeynep İSKEFİYELİ de, “The War Illustrated” Dergisine Göre Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti” konusunda görüş belirtirken özetle şunları dile getirdi:

“The War Illustrated” 1914-1918 Birinci Dünya Savaşı yıllarında yayınlanmış en başarılı İngiliz savaş dergilerinden biriydi. İlk sayısı 22 Ağustos 1914 İngiltere Almanya’ya savaş ilan ettikten 18 gün sonra yayınlandı ve diğer sayılar Birinci Dünya Savaşı boyunca düzenli olarak yayınlanmaya devam etti. Fotoğrafların yanı sıra elle çizilmiş resimler de içeren bu dergi savaşın ilk yıllarında daha çok sansasyonel ve vatansever bir çizgideydi. 1916 sonrasında gerçek ve doğru haberlerin önem kazanması ile birlikte dergi daha ciddi bir hal aldı. Genellikle bir tema ya da konu ile ilgili tüm sayfaları resimlerle dolu olan bir yayındı. Fotoğrafların çoğu orijinaldi ve elle çizilmiş resimler ise çok çarpıcı ve göz alıcı idi. Bunun yanı sıra dergi, savaş kronolojileri ile birlikte savaşlar ve olaylar hakkında son derece ilginç açıklamalara yer verdi. 1916 yılından itibaren ünlü ve daha az ünlü savaş muhabirleri savaş deneyimlerini kısa ama şaşırtıcı derecede zevkli ve okunabilir bir tarzda yazmaya başladılar. Osmanlı Devleti’nin savaşa Almanya’nın yanında girmesi ile birlikte Türklerin savaştığı cepheler ve bu cephelerdeki durumu sık sık dergiye haber konusu olmuştu. Bu bildiride “The War Illustrated” dergisinde yayınlanan Osmanlı Devleti ile ilgili haberlerden başlıcaları seçilerek İngilizlerin gözünden Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin durumu incelenmeye çalışılacaktır.

Yrd. Doç. Dr. Serkan YAZICI ise sempozyumda “Osmanlı Devleti’nde Çekirge Afetleri ve Sonuçları (1914-1918)” konusunda konuşma yaparken, Yazıcı şunları söyledi:

 

“Osmanlı Devleti altı yüzyıla varan uzun tarihi boyunca pek çok ekonomik ve siyasal sorunla karşı karşıya kalmıştır. Bunlardan bir tanesi de genel anlamda doğal afetler üst başlığı altında ele alınabilecek olan “Çekirge Afetleri”dir. Bu afet türü ile mücadele erken dönemlerden itibaren gelenekselden moderne bir evrim geçirmiştir. Çekirge afetleri ortaya çıktıkları her dönemde vergi, toplum ve bitki sağlığı ve tarım ile ilgili konularda ağır depresyonlar yaratmıştır. Bu sorunlarla başa çıkmakta en fazla güçlük yaşanan dönemlerden biri de I. Dünya Savaşı’dır. Bu bildiride Dünya Savaşı yıllarında Çekirge Afetleri ve yarattığı sonuçlar ele alınmaktadır. I. Dünya Savaşı ile ilgili çalışmalara farklı bir bakış açısı sunabileceği gibi çekirge afetleri, Osmanlı Devleti’nde ekonomi, tarım ve sağlık gibi sahalar için de ilgi çekici sunmaktadır. Bu veriler bu çalışma çerçevesinde arşiv belgeleri gibi temel kaynaklarla birlikte savaşa taraf devletlerin tarihçilerinin anlatımlarından aktarılmaktadır.”